ریاضی را مادر همه زیرساخت های علم و فناوری و توسعه می نامند، اما تعداد دانش آموزانی که در این رشته تحصیل می کنند نشان می دهد که ریاضیات از رونق افتاده و از بازار پربار دیروز خبری نیست.

بر اساس آخرین آمار مسئولین آموزش و پرورش از یک میلیون و 713 هزار و 872 دانش آموز علوم، 15.49 درصد در رشته ریاضی تحصیل می کنند و این در حالی است که اشتیاق دانش آموزان به رشته های آزمایشی و رشته های بشردوستانه افزایش یافته است.

این موضوع حساسیت مسئولان را به حدی بالا برد که «عبدالرسول عمادی» معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش تاکید کرد که آینده مهندسی در کشور به دانش آموزان مستعد و استثنایی بستگی دارد که رشته ریاضی را انتخاب کنند. و گفت: رشته پزشکی در ایران جذابیت خاص خود را دارد اما در صورت ادامه این وضعیت در آینده با تعداد زیادی از پزشکان مواجه خواهیم بود بنابراین باید تلاش کنیم درصد ورود دانشجویان به سایر رشته ها را افزایش دهیم.

دکتر «احسان اکرادی» مدرس و پژوهشگر دانشگاه علامه طباطبایی، «محمود اوحدی» کارشناس آموزش در جستجوی دلیل افت رشته ریاضی و یافتن راه حلی برای ایجاد تعادل بین رشته های تحصیلی. و «عباس سلطانیان» مدیر دفتر آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش گفت و گو کردیم.

به گفته این کارشناسان، اگرچه ریاضی را مادر همه علوم می‌دانند، اما با توجه به بازار کار و ازدیاد بخش دانشگاهی، دچار این بدبختی شده و ادامه این روند باعث آشفتگی می‌شود. مانع مهم توسعه علم و فناوری در کشور است.

** آغاز دوران پسا پوزیتیویسم; به دوران خوب ریاضیات و علوم پایه پایان دهید

احسان اکرادی، فارغ التحصیل رشته مدیریت آموزش عالی درباره تاریخچه تحول و توسعه در عرصه های آموزشی جهان می گوید: از اواخر قرن نوزدهم تا قرن بیستم (1960 میلادی) قرنی بود که به پوزیتیویسم معروف شد و در دوران این بار پارادایم پوزیتیویسم تنها به یک پدیده طبیعی و موضوع علم ارتباطات تبدیل شد و علمی که مبتنی بر آزمایش و مشاهدات نباشد علم محسوب نمی شود.

اکرادی افزود: در این زمان تأثیر و تأثیر موضوعات یا رشته ها بر علوم پایه، مهندسی و ... و تمرکز دانشکده بر علوم و فنون پایه که منجر به پرتاب فضاپیمای اسپوتنیک در سال 1957 شد.

وی تصریح کرد: عصر پوزیتیویسم به دلیل عدم توجه به مسائل علمی زود به پایان رسید و منجر به تغییر پارادایم پوزیتیویسم به پساپوزیتیویسم شد. اگر پوزیتیویسم را یک دیدگاه خطی که دیدگاه علت و معلولی است، بدانیم، باید تنها از یک قرائت پیروی کند، اما در پساپوزیتیویسم خوانش های متفاوتی از یک واقعیت وجود دارد.

«بر این اساس، ما در دنیا متوجه تغییر علاقه و اشتیاق از علوم پایه و پوزیتیویسم به علوم انسانی شده ایم. پسا پوزیتیویسم مسئله و پژوهشی که بر روش تحقیق کمی در دانشگاه ها تأثیر گذاشت، جای خود را به پژوهش کیفی داد. روش و سایر تحقیقات مبتنی بر طراحی و اعتبار سنجی. آنها رفته اند و حکومت تحلیل داده ها و گفتمان فرا رسیده است. بر این اساس برنامه درسی با توجه به آنچه در جهان و جامعه می گذرد بازتولید شد. »
 

توسل به علوم پایه برای فرار از اتهام فقدان هوش

مدرس و پژوهشگر دانشگاه آلمه طباطبایی با تاکید بر اینکه ما شاهد تغییر پارادایم از پوزیتیویسم به پساپوزیتیویسم با تاخیر طولانی در برنامه درسی ایران بوده ایم. برنامه درسی ما یک برنامه رشته محور است که در آن تفکر غالب یا عناصر کلیشه ای حکم می کند که دانش آموزان به دو گروه باهوش و غیر باهوش تقسیم می شوند. بر اساس این برنامه، دانش آموزان باهوش به رشته های علوم پایه، فنی و مهندسی و پزشکی و دانش آموزان ضعیف و ضعیف به رشته های فنی، حرفه ای، دانش و علوم انسانی هدایت می شوند.

وی تصریح کرد: در نتیجه این برنامه افراد غیر باهوش وارد علوم پایه، مهندسی و پزشکی شدند و خواستند خود را از عناصر ارتدکس جدا کنند.

به گفته اکرادی، از آنجایی که انتخاب رشته در مدارس ما بر اساس نیاز بازار است و نه بر اساس علایق دانش آموزان، زمانی اکثر دانش آموزان رشته های مهندسی و علوم پایه را انتخاب می کردند و در نتیجه نظام مهندسی از یک استخر اشباع می شود. مهندسین فاقد مهارت و توانایی لازم؛ اتفاقی که در آن زمان در حوزه پزشکی افتاد. باید مطمئن باشیم که تا چند سال آینده با فارغ التحصیلان پزشکی مواجه خواهیم شد که صلاحیت ورود به این رشته را ندارند و تنها جامعه فارغ التحصیل بیکار را ایجاد خواهند کرد.

**ریاضیات را می توان با ترویج فرهنگ مشارکت نجات داد

اکرادی ابراز امیدواری کرد که با توجه رهبر معظم انقلاب به انسان گرایی و تغییر پارادایم از پوزیتیویسم به پسا پوزیتیویسم، شاهد تحولی در انسانیت و دیگران باشیم. البته نوع تحقیق علمی است نه تقلیدی.

او اضافه کرد: با عبرت گرفتن از تجربیات دنیا و دانشمندان باید به بومی سازی حوزه های علمی توجه کنیم و نقشه راه خود را داشته باشیم. ریاضیات مادر دروس علوم و علوم پایه است. رشته هایی که به خودی خود ایجاد اشتغال نمی کنند و در واقع ابزاری برای توسعه سایر رشته ها هستند، اما متأسفانه وقتی برای فارغ التحصیلان این رشته شغلی وجود نداشته باشد، دانشجویان رغبتی برای پیگیری این رشته ندارند.

به گفته این استاد دانشگاه، اشتغال به جای شغل مشکل را حل می کند. کشور ما در حوزه های علمی و فناوری به خوبی توسعه یافته است، اما باید برای این رشته ها زمینه سازی کرد و زمینه های کاربردی بیشتری برای جبران کمبودها ایجاد کرد.

همچنین با معرفی و نمایش دانشمندان برجسته و جوایز آنها در جشنواره‌های مختلف از طریق رسانه‌ها، می‌توان دانشجویان را به سمت خرید فناوری و علم سوق داد.

**جابجایی و ایجاد بازار کار، پرهیز از رکود در ریاضیات

محمود اوحدی، کارشناس حوزه آموزش نیز با بیان اینکه هرم شغلی در ایران ارتباطی با آموزش و پرورش ندارد، گفت: اکثریت فارغ التحصیلان دوره های قبلی ریاضی بیکار هستند و بازار کار اشباع شده است. عدم ارتباط بازار با رشته تحصیلی دانشجو باعث نمی شود که فردی برای رشته مهندسی وارد این رشته نشود.

بی توجهی به تربیت مهندسان مستعد و بی توجهی به مؤسسات آموزشی از دیگر مواردی بود که اوحدی از دیگر دلایل افت ریاضیات عنوان کرد و یادآور شد: متأسفانه وقتی مدرک مهندسی به فارغ التحصیل داده می شود باید جست و جو کند. یاد بگیرید کار کنید، این برای صنعت خوب نیست، تا زمانی که این مشکل حل نشود، مشکل نیروی کار و کارآیی مردم ادامه خواهد داشت.

این کارشناس آموزش ادامه داد: دروس علوم پایه، پایه و فوق برنامه می خواهد و معلمانی با این توانایی کم داریم. از این رو باید به فکر مشوق های لازم برای دانش آموزان بود تا شاهد افول فناوری و پایه های فناوری مبتنی بر خطاهای ریاضی و افول بنیه علمی و صنعتی در رشته ریاضی نباشیم.
 

تأثیر تبلیغات بر نگرش نسبت به ریاضیات

مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش همچنین اعلام حوزه های آزمون و تمایل خانواده ها به تحصیل فرزندان خود در رشته پزشکی و تأثیر الگوها را از عوامل اصلی رشد بازار برشمرد. این رشته و افول رشته ریاضی و گفت: کار، اعتبار و بنیان اجتماعی دغدغه تک تک افراد جامعه است که با ورود به رشته پزشکی این دغدغه را برطرف می کند.

عباس سلطانیان گفت: افزایش ظرفیت دانشگاه برای رشته پزشکی باعث افزایش دلیل و کاهش رشته مهندسی شده و افراد مشهور زیادی در رشته ریاضی جذب رشته تجربی می شوند.

وی ادامه داد: آموزش و پرورش می تواند با ارتقای کیفیت درس ریاضی و امکان ایجاد این رشته در هر مدرسه در کشور، محتوای کتاب های درسی را بر اساس پژوهش های جاری غنی کند و با بکارگیری معلمان مجرب در رشته های علوم پایه برای ارتقای کیفیت و تغییر ایجاد کند. نگاه خانواده ها به این حوزه.
 

منبع مقاله: https://lotusmath.ir/teaching-mathematics-cat-tajrobi/ریاضی-دهم-تجربی/